નિક્ષય પોષણ યોજના

નિક્ષય પોષણ યોજના શું છે?

⇨આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલય દ્વારા 2018માં NPYની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી.

⇨પોષણની જરૂરિયાતો માટે દર મહિને રૂ. 500નું ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર (DBT) પ્રદાન કરીને દરેક ટ્યુબરક્યુલોસિસ (ટીબી) દર્દીને ટેકો આપવાનો તેનો હેતુ છે.

⇨તેની શરૂઆતથી અત્યાર સુધીમાં 5.73 મિલિયન સૂચિત લાભાર્થીઓને આશરે રૂ. 1,488 કરોડ ચૂકવવામાં આવ્યા છે.

⇨ઈન્ડિયા ટીબી રિપોર્ટ 2022 મુજબ, 2021માં દેશભરના 2.1 મિલિયન નોટિફાઈડ કેસમાંથી માત્ર 62.1%ને ઓછામાં ઓછી એક ચુકવણી મળી છે.

⇨દિલ્હીમાં, જ્યાં 100,000 લોકો દીઠ 747 કેસ પર તમામ પ્રકારના ટીબીનો સૌથી વધુ બોજ છે, માત્ર 30.2% દર્દીઓને ઓછામાં ઓછો એક DBT મળ્યો છે.

⇨અન્ય નબળા પ્રદર્શન કરનારાઓમાં પંજાબ, ઝારખંડ, મહારાષ્ટ્ર, બિહાર, રાજસ્થાન અને ઉત્તર પ્રદેશ છે. ઉત્તર પૂર્વમાં, મણિપુર અને મેઘાલયમાં સૌથી ખરાબ સ્થિતિ રહી હતી.

⇨આરોગ્ય પ્રદાતાઓ અને દર્દીઓ બંને માટે ડીબીટીમાં અનેક અવરોધો જોવા મળ્યા હતા જેમ કે બેંક ખાતાની ઉપલબ્ધતા અને અનલિંક કરેલ બેંક ખાતાઓ.

⇨સંદેશાવ્યવહારનો અભાવ, કલંક, નિરક્ષરતા અને બહુ-પગલાની મંજૂરી પ્રક્રિયા મુખ્ય અવરોધો તરીકે.

⇨રાજ્યોની પોતાની પોષણ સહાય યોજનાઓ છે, પરંતુ અહીં પણ ચેતવણીઓ રહે છે; દાખલા તરીકે, કેટલીક યોજનાઓ ટીબીની દવાઓ સામે પ્રતિકાર દર્શાવતા દર્દીઓ માટે જ છે.

ભારતમાં ટીબીની સ્થિતિ શું છે?

⇨ઈન્ડિયા ટીબી રિપોર્ટ 2022 મુજબ, 2021 દરમિયાન, ટીબીના દર્દીઓની કુલ સંખ્યા 19 લાખથી વધુ હતી. 2020માં તે 16 લાખની આસપાસ હતી, જે 19% વધી છે.

⇨ભારતમાં, 2019 અને 2020 ની વચ્ચે તમામ પ્રકારના ક્ષય રોગના કારણે મૃત્યુદરમાં 11%નો વધારો થયો છે.

⇨વર્ષ 2020 માટે અંદાજિત ટીબી સંબંધિત મૃત્યુની કુલ સંખ્યા 4.93 લાખ હતી, જે 2019ના અંદાજ કરતાં 13% વધુ છે.

⇨કુપોષણ, એચઆઇવી, ડાયાબિટીસ, આલ્કોહોલ અને તમાકુનું ધૂમ્રપાન એ એવી કોમોર્બિડિટીઝ છે જે ટીબીથી પીડિત વ્યક્તિને અસર કરે છે.

ભારતના પ્રયાસો:

⇨ક્ષય રોગ નાબૂદી માટે રાષ્ટ્રીય વ્યૂહાત્મક યોજના (એનએસપી) (2017-2025), નિક્ષય ઇકોસિસ્ટમ (નેશનલ ટીબી માહિતી સિસ્ટમ), નિક્ષય પોષણ યોજના (એનપીવાય- નાણાકીય સહાય), ટીબી હરેગા દેશ જીતેગા અભિયાન.

⇨હાલમાં, બે રસીઓ VPM (વેક્સિન પ્રોજેક્ટ મેનેજમેન્ટ) 1002 અને MIP (માયકોબેક્ટેરિયમ ઇન્ડિકસ પ્રણી) વિકસાવવામાં આવી છે અને ટીબી માટે ઓળખવામાં આવી છે, અને તે તબક્કા-3 ક્લિનિકલ ટ્રાયલ હેઠળ છે.

⇨સક્ષમ પ્રોજેક્ટ: તે ટાટા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સોશિયલ સાયન્સ (TISS) નો પ્રોજેક્ટ છે જે DR-TB દર્દીઓને મનો-સામાજિક કાઉન્સેલિંગ પ્રદાન કરે છે.

⇨ભારતે 2025 સુધીમાં ટીબીને નાબૂદ કરવાનું લક્ષ્ય નક્કી કર્યું છે.